تولید ناب: تولید بهنگام و خودگردان سازی

بنام خدا

تولید بهنگام یعنی در یک فرآیند دارای حرکت، قطعات مورد نیاز باید درست زمانی و درست به میزانی به خط برسند که بدانها نیاز وجود دارد. شرکتی که بتواند چنین حرکتی را متحقق سازد، می تواند به هدف موجودی صفر دست یابد. برای تحقق سیستم تولید بهنگام، فقط و فقط یک راه حل وجود دارد: حل ریشه ای مشکلات و جلوگیری کامل از بروز مجدد آنها. اما بسیاری از مدیران ترجیح می دهند وقتی در خط با مشکلی مواجه می شوند به جای حل ریشه ای مشکلات و جلوگیری کامل از بروز آنها از محافظ ها استفاده کنند. محافظینی مانند موجودی اضافی، تجهیزات اضافی و نیروی کار اضافی تا در صورت بروز هر گونه مشکل مانع توقف خط تولید شوند. اما این مدیران نمی دانند با این کار، تنها به تولید اتلاف می پردازند، اتلاف هایی مانند تولید قطعات معیوب و یا تولید موجودی کلانی که مورد نیاز نیستند. وقتی محافظینی در خط تولید استفاده شود نمی توان شرایط عادی را از شرایط غیر عادی و مشکل ساز باز شناخت. جهت دستیابی به تولید بهنگام جریان حرکت مواد باید وارونه گردد. در این روش، نقطه آغاز کار، خط مونتاژ نهایی بود. بدین صورت که نخست در برنامه تولید تعیین شد که خط مونتاژ نهایی باید روزانه چه خودروهایی و چه تعدادی از آنها را بسازد و سپس، جهت حرکت تامین مواد تغییر یافت و فرآیند بعدی به فرآیند قبلی مراجعه کرد تا فقط قطعاتی را دریافت کند که نیاز دارد، به تعدادی که نیاز دارد و در زمانی که نیاز دارد. در جریان وارونه تامین مواد، فرآیند ساخت از بخش محصول نهایی به عقب باز می گردد تا به اولین بخش شکل دهی مواد برسد. بدین سان هر حلقه زنجیره تولید بهنگام به حلقه بعدی، متصل شده و با آن همزمان بهنگام می شود. در این روش نیروی کاری که مدیریت صرف می کند، به شدت کاهش می یابد. همچنین کانبان به وسیله ای مبدل می شود که اطلاعات مربوط به سفارش تولید یا دریافت محصول را در کل فرآیند تولید منتقل می کند. دومین ستون سیستم تولید تویوتا، خودگردان سازی یا به ژاپنی جی دوکا است. در این سیستم، وقتی ماشینی کار خود را به طور عادی انجام می دهد، نیازی به مراقبت ندارد. اما وقتی در اثر بروز یک وضعیت غیر عادی، این ماشین متوقف می شود، آنگاه اپراتور باید سعی کند علت بروز این وضعیت را شناسایی کند و آن را به طور ریشه ای از میان بردارد. در این صورت، اپراتور می تواند مسئول چند ماشین باشد و در نتیجه میزان نیاز به نیروی کار، کاهش و بازدهی تولید افزایش می یابد. اما وقتی وظیفه یک کارگر تنها مراقبت از یک ماشین است تا از بروز وضعیتی غیر عادی جلوگیری کند و چنانچه وضعیتی غیر عادی بروز کرد، آن را سریعا رفع و رجوع نماید، هرگز نمی توان از بروز مجدد وضعیت ها و شرایط غیر عادی جلوگیری کرد. این کار به قول بک مثل قدیمی ژاپــنی مانند آن است که بخواهیم با پوشاندن یک چیز متعفن، جلوی انتشار بوی گند آن را بگیریم. 

در واقع وقتی مواد یا ماشین ها بدون اطلاع سرپرست خط و مدیران تعمیر می شوند، نمی توان به هدف بهبود دست یافت و هزینه ها را کاهش داد. در مقابل، اگر در صورت بروز اشکال در یک ماشین، بلافاصله آن ماشبن متوقف گردد، همه از موضوع آگاه می شوند. بهبود نیز فقط وقتی ممکن می شود که مشکلی آشکار شود. برای تحقق همزمان تولید بهنگام و خودگردان سازی، باید نیروی مهارت فردی با کار گروهی تلفیق شود. مسئولیت تحقق خودگردان سازی بر عهده مدیران و سرپرستان هر خط تولید است. برای موفقیت در این کار باید هوش انسانی را به ماشین اضافه کرد و همزمان، حرکات نیروی کار را با این ماشین هوشمند شده، هماهنگ و سازگار نمود. می توانیم بگوییم خودگردان سازی نیازمند مهارت و توانایی فردی و تولید بهنگام نیازمند کار گروهی ایشان است. و کار گروهی البته نیازمند حصول یک توافق همگانی بر سر هدف مشترک است. برای تحقق چنین سیستمی باید رویه های کار استاندارد لازم تهیه شود. این رویه ها باید با توانایی ها و مهارت های هر یک از کارکنان متناسب بوده و همیشه مراعات شوند. اما باز هم اگر در خط مشکلات و شرایط غیر عادی پیش آید، معلوم است که در توانایی های کارکنان مشکلاتی وجود دارد و لازم است به ایشان آموزش های خاصی داده شود تا بتوان به وضعیت عادی بازگشته و مشکلات پیش آمده را برطرف کرد. در یک سیستم خودگردان، کنترل دیداری روشی است که به مدیریت کمک می کند، ضعف های مربوط به عملیات تولید را شناسایی کند. وقتی این ضعف ها آشکار شدند، آنگاه می توان برای تقویت کارکنان، اقدامات لازم را انجام داد.